Tamborin a còrdas
Tun tun
Eth còr pataquejant deras Pirenèas
Ath còp instrument de còrdas e percussion, eth tun tun que respon a totas eras granas ocasions com un còr qui pataqueja d’un biais intense e capborrut : qu’ei ad eth qui’u devem aqueth bordon ipnotic deras ceremonias d’autes còps e deras musicas tradicionaus, aqueth ritme tindaire repetit ath infinit de qui met en estrànsia eths dançaires de branles e de sauts.
Un tambor-bordon de qui invita ara dança
Que l’apèran tamborin a còrdas, o tamborin, mes eth nom occitan de tun tun o tom tom e en basco ttun ttun que convien miélhor ad aquera caisha de resonància de husta provedit de còrdas tenudas que’s trucan dab ua tusta (eth pimbo). Tecnicament, qu’apartien a era familha organologica deths tambors-bordons. Acordat eth mes sovent en tonica (classicament sòl-re o la-mi), que compleish ath còp duas foncions : produsir era basa melodica (acompanhament dera melodia) e eth ritme. Era sua sonoritat hèra particulara de bordon de qui hè « dzing-dzing » que’s deu ath cavalièr, peçòta metallica probablament airetada deras citaras medievaus.
Tun tun e flabuta, un coble solide e libre
Istoricament, eth tamborin a còrdas que d’ei tostemps acompanhat dera sua aimada, era flabuta de tres traucs : en Bearn, ath Bascoat com en Bigòrra, aquestas duas que’n son inseparablas e que forman un coble vielh, tostemps autan plan acordat ! Mes eth tun tun, tau com era flabuta de tres traucs, que d’ei un instrument de musica cap e tot, qui pòt autanplan espelí’s en dehòra deth sué coble : nombrós que’n son eths musicaires e cantaires de qui explòran uei eth jòc deth tamborin a còrdas independentament dera sua complícia de tostemps, era flabuta. Sol o acompanhat, qu’ac causiratz com volhatz !
Eths miés tamborins, estetics e practics
Eths tamborins a còrdas de qui jo hèi que son tamborins lutèrs, dont era caisha de resonància ei formada de cinc pèças de husta. Cada tamborin que d’ei ua pèça unica, de husta de noguèr o de cerisèr sauvatge. Eths motius que’n son sia dirèctament inspirats de rosassas trobadas sus tamborins ancians, sia eth frut dera mia inspiracion deth moment, insuflada eth mes sovent peth monde vegetau, minerau o animau.
Qu’èi hargat un sistèma d’acordatge actuau, de qui permet d’acordar eficaçament eras còrdas deth tamborin. Un acordatge rapide, precís, e aisit, qu’eths musicaires apreciaràn en totas circonstàncias !
Un instrument ancestrau
Si uei eth tun tun e’s tròba principaument capvath eras Hautas Pirenèas, eras Pirenèas Atlanticas, eras Lanas e en Aragon, eths sués davancèrs qu’èran presents de l’Edat Mejana enlà – e bilhèu era Antiquitat – en divèrs lòcs d’Euròpa. Representacions ancianas de tamborins a còrdas qu’estén trobadas sus frèscas en Espanha, en Itàlia, en Portugau, en Normandia, sus daubuas, que d’ei un anjo de qui hè ath tamborin a còrdas, dab, dens era auta man, solide, ua flabuta de tres traucs !
Entertien
Era sonoritat deth tamborin a còrdas qu’evolua ath briu deth temps, e be n’ei normau. Com tots eths instruments de còrdas, que ganha en èster jogat regularament : qu’entreteng e que melhora era sua sonoritat. Qu’èi hargat un sistèma d’acordatge actuau, de qui permet d’acordar eficaçament eras còrdas deth tamborin. Un acordatge rapide, precís, e aisit, qu’eths musicaires apreciaràn en totas circonstàncias !
Tà facilitar eth aprentissatge d’aqueth instrument, que hèi tanben modèles de talha mes petita taths mainats.